Αλησμόνητες Πατρίδες: Τα Σώκια, η πόλη της επαρχίας Αϊδινίου στην περιοχή του Αιγαίου της σημερινής Τουρκίας
Του Σταύρου Π. Καπλάνογλου:
ΤΙ ΗΤΑΝ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ
Τα Σώκια είναι μια πόλη και μια μεγάλη περιοχή της επαρχίας Αϊδινίου στην περιοχή του Αιγαίου της σημερινής Τουρκίας .Βρίσκεται , 54χλμ. Νοτιοδυτικά της πόλης του Αϊδινίου προς την κατεύθυνση του Αιγαίου πελάγους.
Οι γείτονές του είναι το Germencik στα βορειοανατολικά, ο Koçarli στην ανατολή, ο Milas στα νοτιοανατολικά, ο Didimα στα νοτιοδυτικά, το Αιγαίο στη δύση και το Kuşadası στα βορειοδυτικά.
. Πόλη της Μικράς Ασίας χτισμένη στις όχθες του Μαιάνδρου ποταμού. Γνωστή και ως Μαιανδρούπολη κατά την αρχαιότητα.
Νομός Söke – Söke – Aydın Ειχε 58 οικισμούς.
Priene – αρχαία ερείπια, 15χλμ. Από το Söke
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Πριν την ανταλλαγή των πληθυσμών ζούσαν στα Σώκια περίπου 1500 οικογένειες από τις οποίες οι 500 Ελληνικές.
Έλληνες
Σύμφωνα με τον Σ. Αντωνόπουλο ο πληθυσμός της πόλεως των Σωκίων ανέρχονταν σε 12.000 κατοίκους. Οι 5000 από αυτούς ήταν Ελληνορθόδοξοι, ενώ οι υπόλοιποι ήταν όλοι Μουσουλμάνοι
.Αναφέρει ακόμη ότι υπήρχαν και λίγοι Ιουδαίοι και Αρμένιοι.
Στον Π. Κοντογιάννη οι αριθμοί αυτοί εμφανίζονται λίγο αυξημένοι.Γράφει ο συνολικός πληθυσμός της περιφέρειας των Σωκίων ήταν 16.000 κάτοικοι, από τους οποίους οι 7000 ήταν Έλληνες
Ο Ι. Καλφόγλου αναφέρει ότι τα Σώκια έχουν πληθυσμό περίπου 6.500 κατοίκους από τους οποίους οι 6.500 είναι Ρωμιοί. Οι υπόλοιποι 3.100 είναι Μουσουλμάνοι Αρμένιοι και άλλοι.
Υπολογίζεται ότι η επαρχία Ανέων είχε πληθυσμό 52.000, εκ των οποίων 40.000 ήταν Έλληνες, και 12.000 ήταν Τούρκοι, οι οποίοι ήταν κατανεμημένοι στις εξής κωμοπόλεις και χωριά.
Η κατανομή στα Ελληνικά χωριά ήταν
Σώκια 8.500 Έλληνες 8.000 Τουρκοι
Καινούργιο χωριό (Νεοχώριον) Έλληνες 3000
Κελεμβέσιον Έλληνες 5500
Δωμάτια Έλληνες 7000
Ντουζ‐βοργάζ Έλληνες 1 000
Σπηλιά Έλληνες 500
Βαγάρασι Έλληνες 4000 Τούρκοι 1000
Ακ‐κιοϊ Έλληνες 4500
Γέροντας Έλληνες 6000
Κουβέλα 50
ΤΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ
———– Ανεία ———-
Το σύγχρονο Söke ταυτίζεται με την αρχαία ελληνική πόλη Anaia ( Αρχαία Ελληνική : Ἄνηά, Ἄναια, ἀναία ) (που αναφέρεται επίσης ως Άνεα, Ανεά, Ανεναία ή Άνναεια), η οποία πήρε το όνομά της από την Αμαζόνια Ανάδα (Αναία).
———Μαιανδρούπολη———-
Το 681 μ.Χ το όνομα εμφανίζεται ως Μαιανδρούπολη (Meandroúpolis) Προφανώς το όνομα το παίρνει από το ποτάμι Μαίανδρος .Έτσι τουλάχιστον εμφανίστηκε στα αρχεία της εκκλησίας από τον 7ο αιώνα και μετά,.-
——– Ακ-σεχίρ ( Akçaşehir) ————
1575 μ.Χ. Αλλαγή του ονόματος σε Akçaşehir
———– Soke———–
1665 μ.Χ.Soke
Η πηγή του ονόματος Söke είναι άγνωστη Το 1900 μ.Χ.εμφανίζεται η παραλλαγή τα Sókia. Η μορφή «Sókia»,από Τουρκικές πηγές εκτιμάται ότι πιθανόν να έχει Ελληνική προέλευση, αλλά δεν έχει εμφανισθεί μέχρι στιγμής σε έγραφα ή άλλα γραπτά κείμενα πριν από τον 19ο αιώνα, πιθανώς να υπήρχε παραπλήσιο όνομα και προσαρμόστηκε από τους Τούρκους
———Μαιανδρούπολη——
1919-1922 μ.Χ. Ωστόσο, τα Σώκια ονομάστηκαν και πάλι Μαιανδρούπολης κατά την 3ετη Ελληνική παρουσία του 1919-1922.
——- Sokia .———.
Από το 1920, οι Βρετανοί το αποκαλούσαν Sokia .
ΙΣΤΟΡΙΑ
Καθώς εγκαταστάθηκαν από τους αιώνες π.Χ., η περιοχή ονομαζόταν Αηνών ( Ανέων ) και κατοικήθηκε από Έλληνες.
. Οι πρώτοι που κατοικούσαν στην περιοχή ήταν οι Χετταίοι. . Στην περιοχή εμφανίσθηκαν στην 2 χιλιετία οι Αμαζόνες οι οποίες ίδρυσαν αρκετές πόλεις και πιθανό ανάμεσα τους την Ανεία δίνοντας το όνομα της Αμαζόνας Ανάδας (Αναίας)
Ο Στέφανος Βυζάντιος ,παραπέμποντας στον Έφορο , αναφέρει ότι ο τάφος της Αμαζόνας Ανείας ήταν στην πόλη. Όταν οι Ίωνες κατέφθασαν στην περιοχή δημιούργησαν σημαντικές πόλεις
Όπως .η Μίλητος, τα Δίδυμα, η Πριήνη, η Ηράκλεια, η Μυούς κ.α
Το 547 π.Χ. τέθηκαν υπό την κυριαρχία των Περσών Οι οποίοι κατέστρεψαν στην γύρω πόλεις ναούς, ανάμεσα τους και ο ναός του Απόλλωνα στη Μίλητο και το Διδύμα το 494 π.Χ.
Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου αναρτήθηκαν και αυτοί οι Σαμιάτες εξόριστοι. Επιπλέον, ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι υπήρχε ναυτικός σταθμός και ήταν αρκετά κοντά για να ενοχλήσει τη Σάμο.Το 333 π.Χ. οι Μακεδόνες κάτω από τον Μεγάλο Αλέξανδρο κατέκτησαν την περιοχή
Στους Ελληνιστικούς χρόνους τέθηκε υπό την κυριαρχία των διαδόχων.Προφανώς την εποχη των Ρωμαίων είχε την τύχη των άλλων Ελληνικών πόλεων και περιήλθε στην δική τους κυριαρχία
Στην εποχη των Βυζαντινών εμφανίζεται η πόλη με το όνομα Μαιανδρούπολη..
Το 1426 καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς Τούρκους .
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Η πόλη με το όνομα των Σωκίων ιδρύθηκε στα χρόνια της Τουρκικής κυριαρχίας.
Το 1261 η πόλη των Ανέων βρίσκονταν υπό την κυριαρχία των Γενοβέζων.
Το ιστορικό προηγούμενο της εκκλησιαστικής διοικήσεως της Μητροπόλεως Ανέων ήταν η ομώνυμη επισκοπή της Βυζαντινής εποχής.
Η Επισκοπή αυτή, αν και είναι από τις πιο πρώιμες, δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς ιδρύθηκε.
Η παλιά αυτή Επισκοπή είχε καταστεί ανενεργή, λόγω της Τουρκικής επέκτασης στη Δυτική Μικρά Ασία, αναβίωσε όμως αιώνες αργότερα με την ίδρυση το 1802 της Επισκοπής Κρήνης και Ανέων.
Το τμήμα Ανέων αργότερα αποτέλεσε ξεχωριστή επισκοπική αρχή, η οποία υπάγονταν στη μητρόπολη Εφέσου. Το 1906 η Επισκοπή Ανέων υψώθηκε σε μητρόπολη
Έδρα της επισκοπής Ανέων (ή Αναίων) και της μετέπειτα μητρόπολης ήταν η πόλη Σώκια (Σέβκε) στις εκβολές του Μαιάνδρου, που ταυτιζόταν με την παλαιά Άνεα, ενώ παράλληλα ήταν πρωτεύουσα του Δημου Σωκίων καζά Σέβκε που υπαγόταν στο σαντζάκι Αϊδινίου.Δυστυχώς δεν έχουμε πληροφορίες για τα ονόματα των εκκλησιών.
ΠΑΙΔΕΙΑ
.Τα Σώκια είχαν αποκτήσει από το 1821 εκπαιδευτικά ιδρύματα με αξιόλογες δομές από το 1830 που ειχαν φτάσει να φιλοξενούν 500 μαθητές
Υπήρχε πλήρες Αρρεναγωγείο και Παρθεναγωγείο που διδάξαν αξιόλογοι δάσκαλοι Όπως ο Μεθόδιος Θεοδωρίδης, ο οποίος κατάγονταν από τη Σάμο και είχε διδάξει και στο Λιβόρνο της Ιταλίας , ο μοναχός Ιωακείμ Μερσίδης,που αργότερα πήγε στην Αθήνα, προσελήφθη και δίδαξε στην Ριζάρειο Σχολή.
Στα Σώκια υπήρχε και νηπιαγωγείο.
Τα σχολεία στην Μητρόπολη Ανέων διατηρήθηκαν μέχρι το 1922.Με την Μικρασιατική Καταστροφή, η κοινότητα καταστράφηκε κατά την εγκατάλειψη της Μικράς Ασίας υπό του Ελληνικού Στρατού τον Αύγουστο του 1922
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ
Στα Σώκια υπήρχαν πολλοί σύλλογοι φιλανθρωπικοί και εκπαιδευτικοί οι οποίοι προήγαν τον πολιτισμό. Υπήρχε ακόμη φιλαρμονική
Ανάμεσα τους και ο αθλητικός σύλλογος Ιωνικός Αστέρας που ιδρύθηκε το 1908
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Τα Σώκια είναι μια μεγάλη πόλη στο κέντρο της περιοχής του Αιγαίου και η πόλη της αγοράς,αναφέρεται ως εύπορη, με αξιόλογη εμπορική κίνηση μια και βρίσκεται στην καρδιά μιας γεωργικής περιοχής.
Η περιοχή βρίσκεται στην άκρη της εύφορης κοιλάδας που δημιούργησε ο ποταμός Μαίανδρος.
Το έδαφος της κοιλάδας έχοντας σχηματισθεί από φερτά υλικά του ποταμού είναι πλούσιο σε θρεπτικά υλικά για τα φυτά και βοηθώντας και το κλίμα , δίδει μια τεράστια γεωργική παραγωγή σε κάθε καλλιέργεια .
Ιδιαίτερα βοηθά στην καλλιέργεια του βαμβακιού καθιστώντας την περιοχή την πρώτη στην παραγωγή στην Τουρκιά , σημαντική είναι και η παραγωγή σιτηρών και αλεύρων (στην πόλη λειτουργούσε και ατμόμυλος),
Εκτός των δημητριακών η περιοχή της παρήγε σουσάμι, σταφίδα, σύκα. Πιο σημαντική μοιάζει η παραγωγή γλυκόριζας, αφού αμερικανική εταιρεία (οίκος Forbes) κατασκεύασε στα Σώκια εργοστάσιο επεξεργασίας της γλυκόριζας προκειμένου να εξάγει τον πολτό της.
Τα Σώκια είναι ο μοναδικός εξαγωγέας μαγειρικών σαλιγκαριών της Τουρκίας.
Άλλα έσοδα προέρχονται από τη βιοτεχνία, τη δασοκομία και την αλιεία.
Κοντά στην πόλη υπήρχαν επίσης κοιτάσματα λιγνίτη, όπου υπήρχε ανθρακωρυχείο που ανήκε σε κάποιον Μανωλόπουλο από τη Σμύρνη και σε Γάλλους κεφαλαιούχους.
Στην πόλη (με βάση τα στοιχεία της περιόδου 1908-1914) λειτουργούσαν 10 αργαλειοί που απασχολούσαν 50 εργάτριες, όλες Ελληνίδες.
Στα παράλια, η περιφέρεια των Σωκίων διέθετε αξιόλογα ιχθυοτροφεία (Καρίνας, Καμπαετίου, Σεκίζ-μπουρνού και Τεριγκιολίου)
Το 62,4% της γης που αντιστοιχούσε στους μικροϊδιοκτήτες κατεχόταν από Έλληνες και το 37,6% από Τούρκους.Το υπόλοιπο από μεγαλοϊδιοκτήτες Τούρκους και Έλληνες
ΕΛΛΗΝΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1919-1922
Στις 18 Μαΐου 1919, Ιταλικά στρατεύματα εισήλθαν στα Σώκια . Αν και η Ιταλία και η Ελλάδα ήταν σύμμαχοι κατά τη διάρκεια του Α ‘Παγκοσμίου Πολέμου, οι σχέσεις τους δεν ήταν καλές.Το 1920, μεγάλες τουρκικές πολεμούσαν εναντίον των ιταλικών δυνάμεων. Τον Απρίλιο του 1922 αποσύρθηκαν τα Ιταλικά στρατεύματα και εισήλθαν Ελληνικά στρατεύματα στην περιοχή. Μετά την ήττα του Ελληνικού στρατού στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο (1919-1922) , αποσύρθηκαν Ελληνικά στρατεύματα και εισήλθαν Τουρκικά στρατεύματα το Σεπτέμβριο του 1922.Οι Έλληνες κάτοικοι της περιοχής εγκατέλειψαν την πόλη και μαζί με τον Ελληνικό στρατό έφυγαν για την Ελλάδα Όσοι δεν πρόλαβαν δολοφονήθηκαν από τα Τουρκικά στρατεύματα.
ΔΙΩΞΕΙΣ
Ο Προσκοπισμός στη Μικρά Ασία άρχισε να οργανώνεται λίγους μήνες πριν από τη λήξη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου (1914-1918). Το χρονικό της ίδρυσης αρχίζει από τη Σμύρνη, την πρωτεύουσα της Ιωνίας όπου είχε εγκατασταθεί ο Ευάγγελος Ιωαννίδης, παλαιός πρόσκοπος και Αρχηγός ομάδος από την Αλεξάνδρεια.
Μαζί με τον Γεώργιο Παπαδημητρίου πήραν την πρωτοβουλία να ιδρύσουν Ελληνικές προσκοπικές ομάδες, ανάμεσα σε αυτές της μονάδες ήταν και η αντίστοιχη για τα Σώκια.
Τον Απρίλιο του 1920, όταν πλησίαζε ο Ελληνικός στρατός, οι Τσέτες συνέλαβαν πολλούς Έλληνες ανάμεσα τους 78 πρόσκοποι που μαζί με προκρίτους της περιοχής είχαν φυλακίσει αναίτια επί μήνες. Αργότερα τους έσυραν μαζί τους στα βουνά όπου χάθηκαν τα ίχνη όλων των φυλακισμένων και ουδείς απέμεινε να δώσει μαρτυρία για τις συνθήκες θανάτου τους.
Τα Σώκια, , κατά την περίοδο 1919-22, βρισκόταν υπό ιταλική διοίκηση Παρά τις παρακλήσεις των γονιών των προσκόπων , οι Ιταλοί δεν ενδιαφέρθηκαν για την τύχη τους.
Κανείς δεν έμαθε για την τύχη τους, υπάρχουν μαρτυρίες για την τύχη των προσκόπων του κοντινού χωριού Κάτω Παναγιά (σημερινό Γενήκιοϊ) όπου τον Αύγουστο του ’22 μεταξύ άλλων 800 συγχωριανών τους βρήκαν τον θάνατο οι 14χρονοι πρόσκοποι Κώστας Θεοφανίδης (γιος του δασκάλου της τάξης Ιωαν. Θεοφανίδη) κι οι συμμαθητές του Κυριάκος Μίχαλος, Αθαν. Καμπάνης και Δημ. Οικονομίδης, που επίσης αρνήθηκαν να αλλάξουν την πίστη τους.
ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
ΣΤΗΝ ΘΗΒΑ
Όπου στον προσφυγικό συνοικισμό των Θηβών επανιδρύθηκε ο Ιωνικός Αστέρας που είναι η πιο παλιά ποδοσφαιρική ομάδα της Θήβας, Η ομάδα πρώτο- ιδρύθηκε το 1908 στην Ελληνική κοινότητα των Σωκίων της Ιωνίας,
ΣΤΑ ΚΥΡΓΙΑ ΔΡΑΜΑΣ
Κύργια Δράμας ο χωριό έχει κατοικηθεί από πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής μετά το 1922, κυρίως από την Ανατολική Θράκη, τον Πόντο, την Καππαδοκία, την Προύσα και από τα Σώκια της Σμύρνη
Η ΣΩΚΙΑ ΣΗΜΕΡΑ
Το 2010 είχε πληθυσμό 68.020 κατοίκους. Στην πόλη εγκαταστάθηκαν με την ανταλλαγή Μουσουλμάνοι από την Κρήτη
